José Varela Montes

Laverde Ruiz naceu en Estrada, Santander (1835-1890) e desde os catro anos vivirá en Nueva, (Llanes), medrando nun ambiente tradicionalista. En 1876 trasládase a Santiago, á cátedra de Literatura Xeral e Española. Ao usar unha vieira, timbrando o retrato, relaciónase o personaxe dun xeito evidente con Compostela. Entre columnas, baixo o retrato, unha parella de figuras femininas aluden aos seus estudos: unha á Xurisprudencia e a outra a Filosofía e Letras. Tamén, neste caso, relaciónase o vítor con Elvira Santiso e dátase cara a 1940. Complétase cun longo epígrafe.

Gumersindo Busto naceu en San Martiño de Laraño, Santiago (1872-1937). Emigra a Uruguai e, máis tarde, a Arxentina. A el débese a creación da Biblioteca América da universidade compostelá, inaugurada en 1926. O vítor co que se lle distingue parte dun retrato seu, nun marco ovalado que presenta, arriba, unha lenda que di: UNA, GRANDE, LIBRE; encima, na parte central, pode verse a aguia de San Xoán, utilizada no escudo de España da época na que se realiza esta pintura. Disponse unha ampla cartela baixo o citado retrato. É obra de 1947 e débese a Elvira Santiso.

Neste vítor o retrato do personaxe (1788-1866) evoca o que pode verse nun dos nove medallóns do Paraninfo. Neste caso, pártese da obra máis significativa deste catedrático: o primeiro mapa de Galicia que pode considerarse realizado con criterios científicos e que vale como fondo non só ao retrato, senón tamén á cartela que se dispón abaixo, inserida nunha cruz de Santiago. Un globo terráqueo, unha regra, un compás, libros, algún mapa…, todo isto disposto nunha base que ocupa a parte inferior desta obra e que completa a composición proposta por Elvira Santiso, a pintora asinante desta obra.

Pertencente xunto con Mariano Tito Vázquez á Xeración do 98, Elvira Santiso converteuse nunha das principais retratistas da sociedade compostelá das primeiras décadas do século XX. Neste caso, retrata a Francisco Piñeiro Pérez, decano da Facultade de Medicina da Universidade de Santiago de Compostela. Trátase dun retrato de medio corpo, no que se presenta ao personaxe en lixeiro escorzo, contribuíndo así a aumentar a sensación espacial a pesar de que o fondo é neutro. O personaxe vai vestido cun traxe negro e camisa branca; leva as insignias coas que fois condecorado, entre as que se encontra a medalla peitoral -indicativo da súa condición de membro académico-. A solidez do debuxo presente neste retrato é unha clara débeda de Fenollera, de quen foi discípula, así como a gama cromática a base de grises. A autora logra transmitir o carácter psicolóxico do retratado e a caracterización dos rasgos fisionómicos do mesmo, o que queda acentuado mediante a luz. Asinado no a.i.e. : "Elvira Santiso"