Juan José Viñas

Juan José Viñas naceu en 1811, en Santiago, e morreu en 1881 (J. Barcia Caballero, 1884, p. 19; X. R. Barreiro Fernández, 2003, pp. 759-762. Vid J. J. Viñas, 1854). É unha figura sobresaliente, tanto para a Real Sociedade Económica de Amigos do País de Santiago como para a Universidade compostelá. Concluíu os seus estudos de Leis cara a 1830. Foi director da Sociedade nos períodos comprendidos entre 1858 e 1859, e desde 1866 a 1867. Tiña, pois, 47 anos cando foi nomeado director e 56 cando deixou o cargo.

Transcorre entre 1843 e 1845 e resulta especialmente frutífera para a Universidade, pois nela fixéronse importantes obras: “Durante este primeiro reitorado creouse un xardín botánico, fíxose unha cátedra e laboratorio para o ensino da química, aumentáronse considerablemente os gabinetes de física e historia natural, preparando para todo iso locais a propósito; adquiríronse máis de mil volumes de obras modernas de ciencias naturais e anatomía de que carecía a biblioteca, fíxose un gabinete anatómico e melloráronse algunhas cátedras e oficinas” (M. Ovilo y Otero, 1848, p. 5). Contou cunha Xunta de Facenda na que, entre outros, figuraban en 1844 Manuel Colmeiro, Varela de Montes e Antonio Casares (J. J. Viñas, 1857, p. 41). En 1845 ausentouse de Santiago (X. R. Barreiro Fernández, M. A. Cendón Amado, M. X. Souto Blanco, 2002, p. 287). É nomeado novamente reitor en 1846 ata 1854, ano en que foi cesado. Recibiu como reitor aos duques de Montpensier, que visitaron a Universidade en 1852 (J. J. Viñas, 1857, pp. 48-49).

En 1856 volve ser reitor ata 1868. Esta é unha etapa na que as prerrogativas propias do cargo son maiores. Esta etapa de Viñas como reitor é “despois de que o ministro Burgos deu nova organización a este cargo, rodeándoo da autoridade e prerrogativas de que antes estaba privado” (M. Ovilo y Otero, 1848, p. 6). Dá conta da súa xestión no Anuario da Universidade de Santiago correspondente ao curso 1856-1857 (J. J. Viñas, 1857, pp. 41-49). Faino á vez que publica unha Breve recensión de la Universidad de Santiago... de cuxa lectura dedúcese o coñecemento histórico que tiña desta institución, así como as súas valoracións propias respecto diso. Viñas é, en 1858, quen recibe na Universidade a visita de Isabel II e a súa familia. Por entón contábase cun fondo bibliográfico de 32.749 volumes, así como manuscritos e folletos. Parece ser que os gabinetes de historia natural e física, así como o laboratorio de química, foron espazos que sorprenderon á raíña (M. Barral Martínez, 2012, p. 137). Tal acontecemento recolleuse na publicación dunha Acta Regia, publicada no ano seguinte; nesta figuran, tras o seu nome, os de Varela de Montes como decano de Medicina e Antonio Casares como decano de Filosofía. Tamén participan neste acto os doutores Telmo Maceira, bispo de Tuy, José Ávila Lamas, bispo de Ourense e o Dr. D. José López Crespo. (Acta Regia, 1859, p. 6). Así mesmo, entre quen acompaña aos reis, atópase Saturnino Calderón Collantes, ministro de Estado (Acta Regia, 1859, p. 7). Estámonos a referir a personalidades que foron todas elas, coas correspondentes aclamacións por esta institución académica. Con motivo do acontecemento, descubriuse no Salón de Graos ou Paraninfo unha lápida cunha inscrición conmemorativa da visita (o seu texto pode verse en Acta Regia, 1859, p. 11) que se mantén no seu lugar en 1885 (J. M. Fernández Sánchez, F. Freire Barreiro, 1885, pp. 232-233). É posible que fose retirada antes de 1889 (Non se alude a ela en A. Milón y Reales, 1889).

Neste último período, estará durante un tempo como reitor enviado polo Goberno na Universidade de Salamanca, concretamente entre 1865 e 1866. Dese tempo gárdase un retrato seu realizado nese momento, entre os correspondentes aos reitores salmantinos (J. R. Nieto González, E. Azofra Agustín, 2002, p. 91). A Junta Revolucionaria cesarao do seu labor reitoral (A. J. Portabales Vázquez, 1982, p. 84).

A derradeira etapa de Viñas á fronte do reitorado compostelán ía traer consigo igualmente obras importantes, que se constatan como tales xa por eses anos. Así, en 1884 faise: “O exterior do edificio fermoseouse, os gabinetes, a biblioteca, as oficinas, as cátedras, a administración, todo foi montado dunha maneira magnífica e acertada; a biblioteca alargouse cun departamento novo e espazoso; construíuse un anfiteatro de operacións, outro de anatomía con todos os locais para as diseccións e reformáronse os de varias cátedras. Na actualidade figúrasenos que se ocupa na construción dun observatorio meteorolóxico e outros proxectos de importancia” (M. Ovilo y Otero, 1848, p. 7). E, tamén, en 1885: “A horta do colexio (de Fonseca) habilitouse para xardín botánico (1845) sendo reitor desta universidade literaria o Excmo. Sr. D. Juan José Viñas (debe de referirse á continuación dun proxecto iniciado por este mesmo reitor anteriormente), a cuxo desinterese, celo e boa vontade debe moitas e importantísimos melloras a Escola Compostelá...” (J. M. Fernández Sánchez, F. Freire Barreiro, 1885,p. 219). No seu testamento cederá a súa librería a favor da Universidade (Murguía 1885, p. 201; Murguía 1889, p. 312; A. Milón y Reales, 1895, p. 127). Foi deputado en Cortes (Vid. Semblanzas, 1850; X. Ramón Barreiro Fernández, 2003, pp. 759-762). Por ostentar o devandito cargo pídenselle determinadas mediacións desde Compostela; é o caso do expediente de Conxo e a translación do Arquivo de Galicia a Santiago (Diario de Santiago, 7, IV, 1876). Tamén foi senador, sendo o primeiro elixido pola Universidade de Santiago en 1877 e, nunhas segundas eleccións, en 1879 (B. Cores Trasmonte, 1998, pp. 241-242. Vid. J. M. García Iglesias, 2016, pp. 125-125, 204, 383).

É, concretamente, en 1891 cando se data o retrato de Casares (Gaceta de Galicia. Diario de Santiago, 9 XII 1891 e 27, VIII, 1891). Este, de Juan José Viñas, moi parecido, debe de ser do mesmo tempo. Polo que se refire ao retrato que deste mesmo personaxe fixo a Real Sociedade Económica de Amigos do País de Santiago, móstranolo con aproximadamente 50 anos, aínda que ben puido ser realizado despois da súa morte, quizais ao redor dese 1884 no que se conmemora o centenario da Económica. Neste sentido, non debe de pasar desapercibida a similitude existente entre o modo no que é representado aquí e o que nos mostra o debuxo de José Pena, litografado por J. Osterberger (J. Barcia Caballero, 1884, lámina central. Vid. A. Fraguas e Fraguas, 1986, p. 5. Vid. E. Fernández Castiñeiras, J. M. Monterroso Montero, S. C. Ariarte, 2010, pp. 26-27). De ser así, o seu retrato salmantino, obra de Gerardo Meléndez Cornejo, pecharía esta serie (Vid. J. R. Nieto González, E. Azofra Agustín, 2002, p. 91).

Tamén é obxecto dun dos medallóns que adornan o Paraninfo da Universidade compostelá (Vid. J. M. García Iglesias, 2016, p. 383).

Acta Regia, 1859: Acta regia de la Visita con que S. M. La Reina Nuestra Señora Doña Isabel 2ª de Borbón, (Q. D. G.) Su augusto esposo Don Francisco de Asís de Borbón y SS. AA. RR. El Serenísimo Príncipe de Asturias D. Alfonso, y la Infanta doña María Isabel honraron á esta Universidad, Santiago (Imprenta de José Rodríguez Rubial), 1859.

J. Barcia Caballero, 1884: J. Barcia Caballero, “Nuestros Grabados·”, El Primer Centenario. Número extraordinario de la Revista de la Sociedad Económica de Amigos del País de Santiago. Santiago (Estab. Tip. de la Gaceta, Felipe de la Torre y Cª), 1884, pp. 17-19.

M. Barral Martínez, 2012: M. Barral Martínez, A visita de Isabel II a Galicia en 1858, Santiago de Compostela (Sotelo Blanco-Consorcio de Santiago), 2012.

X. R. Barreiro Fernández, 2003: X. R. Barreiro Fernández (coord.), Parlamentarios de Galícia. Biografias de Deputados e Senadores, Santiago de Compostela (Parlamento de Galicia. Real Academia Galega), 2ª ed. 2003. 2 vols.

X. R. Barreiro Fernández, M. A. Cendón Amado, M. X. Souto Blanco, 2002: X. R. Barreiro Fernández, M. A. Cendón Amado, M. X. Souto Blanco, “O Século XIX”, en X. R. Barreiro Fernández (dir.), Historia da Universidade de Santiago de Compostela, II, Santiago de Compostela (Universidade de Santiago de Compostela), 2002.

B. Cores Trasmonte, 1998: B. Cores Trasmonte, Os senadores da Universidade de Santiago, Cuadernos de estudios gallegos, Anexo XXVI, Santiago de Compostela (CISF. Instituto Padre Sarmiento de Estudios Gallegos), 1998.

E. Fernández Castiñeiras, J. M. Monterroso Montero, S. C. Ariarte, 2010: E. Fernández Castiñeiras, J. M. Monterroso Montero, S. C. Ariarte, Real Sociedad Económica de Amigos del País de la ciudad de Santiago. Catálogo dos fondos pictóricos, Santiago de Compostela (Real Sociedad de Amigos del País de la Ciudad de Santiago), 2010.

J. M. Fernández Sánchez, F. Freire Barreiro, 1885: J. M. Fernández Sánchez, F. Freire Barreiro, Guía de Santiago y sus alrededores, Santiago (Imprenta del Seminario Conciliar), 1885.

A.Fraguas y Fraguas, 1986: A. Fraguas y Fraguas, Real Sociedad Económica de Amigos del País. Primera Época. 1784-1813-1821, Santiago de Compostela (Real Sociedad Económica de Amigos del País de Santiago), 1986 – Hay una reedición de 2008.

J. M. García Iglesias, 2016: J. M. García Iglesias, Minerva, la Diosa de Compostela. Espacios y obras a relacionar con el saber, Santiago de Compostela (Andavira Editora- Consorcio de Santiago), 2016.

A. Milón y Reales, 1889: A. Milón y Reales, Memoria presentada al Tribunal de Grados de Doctor de la Facultad de Medicina y Cirujia de la Universidad de Madrid, Santiago de Compostela (Imprenta de J. M. de Paredes), 1889.

A. Milón y Reales, 1895: A. Milón y Reales, MILÓN Y REALES, A., “Universidad de Santiago”, Boletín Oficial de la Dirección General de Instrucción Pública, 3 (1895), Madrid (Tipografía de los Hijos de M. G. Hernández), 1895, pp. 107-152.

J. R. Nieto González, E. Azofra Agustín, 2002: J. R. Nieto González, E. Azofra Agustín, Inventario artístico de bienes muebles de la Universidad de Salamanca, Salamanca (Ediciones Universidad de Salamanca), 2002.

M. Ovilo y Otero, 1848: M. Ovilo y Otero, Biografía del señor D. Juan José Viñas, Diputado á Cortes, Madrid (Imp.de Baltasar González), 1848. (separata de M. Ovilo y Otero, Historia de las Cortes de España y biografía de los Senadores y Diputados).

A.J. Portabales Vázquez, 1982: A. J. Portabales Vázquez, La Universidad de Santiago durante el sexenio revolucionario (tesis de licenciatura inédita dirigida por J.M. Palomares Ibáñez), Santiago de Compostela (Facultade de Xeografía e Historia), 1982.

Semblanzas, 1850: Semblanzas de los 340 diputados a Cortes Que han figurado en la legislatura de 1849 a 1850, Madrid (Imprenta de D. Gabriel Gil), 1850.

J. J. Viñas, 1854: J. J. Viñas, Informe que acerca de la reforma del Plan y Reglamento de Estudios ha elevado al Gobierno de S.M.…, Santiago de Compostela (Imprenta y Litografía de D. Juan Rey Romero), 1854.

J. J. Viñas, 1857: J. J. Viñas, VIÑAS, J. J., “Breve reseña de la Universidad de Santiago por el actual Rector de la misma”, Anuario (1857), pp. 5-50.