Vítor de Antonio Casares Rodríguez

Segundo o que se di na prensa do momento:

“Colocouse nos claustros da Universidade encima da porta da capela, un vítor dedicado ao Sr. D. Antonio Casares, cuxo traballo é orixinal o mesmo que a composición e debuxo do escultor anatómico da escola de Medicina Sr. D. Manuel Rodríguez a quen dou o noso parabén porque excesivamente hónrao a esmerada execución daquel. Representa ao lonxe o cume do Parnaso, en cuxa cima se ve o templo da Gloria. No centro do cadro Minerva, coroando o busto do Sr. Casares que está colocado sobre un pedestal, que ten os atributos da Química, Farmacia e Medicina: á esquerda da deusa unha moza representa a Historia apoiando un libro sobre as ás do tempo a quen transmite as glorias do sabio químico. No outro extremo vense os dous xenios, un que representa a Química Xeral, obra do Sr. Casares, traducida ao francés, e outro a presenta en español; máis abaixo perfectamente imitado o escudo da Universidade e á beira entrelazado cun loureiro, pintou o Sr. Rodríguez o diploma de socio honorario da Academia de Ciencias de Bruxelas, así como o Naket e o Sobeiran obra aquela por onde o docto profesor estudou e esta que traduciu ao español.

A harmonía que reina no cadro, e a igualdade, fan acreditar ao Sr. Rodríguez ás máis xustos loubanzas….

O cadro en cuestión será colocado encima da porta da Cátedra de Química onde o Sr. Casares, levou traballando tantos anos….” (Gaceta de Galicia. Diario de Santiago, 1889).

Todo parece indicar que, dun modo transitorio, colocouse “encima da porta da capela” -o sitio ocupado, antes e despois, polo de Toribio de Mogrovejo-. Quizais se fixese así con motivo de presentalo en relación con algunha cerimonia concreta, posiblemente unhas exequias, pero pensando sempre, en que o seu lugar definitivo ía ser sobre a porta da Cátedra de Química. Unha ampla cartela di: “Dn Antonio Casares/ Socio Numerario de/ la Academia de cien/cias de Bruselas”. Todo aquilo que está á dereita de Minerva representa á Universidade de Compostela e, de forma particular, a un dos seus máis ilustres fillos. E, en certa maneira, a idea mostrada enlaza coa representación da mesma deusa, entón aínda asentada sobre a fachada universitaria, acompañada de figuras de xenios representativos da Química con libros e diferente instrumental de carácter científico.

Unha representación da Historia, como anxo alado e coroado con loureiro, ten ante si un libro aberto no que vai escribir coa pluma que leva na súa destra ao contemplar a gloria de Casares. Apóiase o citado libro nas costas de Saturno, o deus do tempo, un ancián que porta a gadaña e o reloxo de area. Estamos ante unha asociación -tempo e historia- que adoita dispoñerse conxuntamente (R. M. Cacheda Barreiro, 2007, pp. 88-90).

Complétase a representación co seguinte epígrafe: AL EMINENTE QUÍMICO/ EXCMO E YLLMO SEÑOR D ANTONIO CASARES Y RODRÍGUEZ, NATURAL DE/ MONFORTE DE LEMOS, CATEDRÁTICO Y RECTOR DE ESTA UNIVERSIDAD, / EX DIRECTOR DE LA SOCIEDAD ECONÓMICA, PROPAGADOR INFATIGABLE/ DE SUS CONOCIMIENTOS ENTRE LAS CLASES TRABAJADORAS.

Como pode verse, a redacción do texto non concorda co habitual; neste caso cítase o lugar de nacemento e faise especial énfase non só na súa relación coa Sociedade Económica, senón tamén sobre os labores desta. Este vítor fíxose pouco despois do seu falecemento. Garda una certa concordancia coa importancia que se lle outorga por parte de Augusto Milón, entón secretario xeral da Universidade, que deixa escrita en 1890 unha ampla e sentida nota necrolóxica nas correspondentes páxinas do Anuario (Vid. A. Milón y Reales, 1890). Quizais o propio Milón teña que ver co discurso iconográfico realizado e, particularmente, coa redacción da lenda correspondente (Vid. A. Milón y Reales, 1890; A. Milón y Reales, 1890; L. Máiz Eleizegui, pp. 20-21; X. A. Fraga Vázquez, A. Matogueira Domínguez, 1993, pp. 69-71; M. R. Bermejo Patiño, R. Cid Manzano, 2012; J. M. García Iglesias, 2016, pp. 288-290).

Xa desde os primeiros tempos da posta en marcha do colexio de Fonseca debeuse de honrar a personaxes de relevo que tiveron relación con el mediante un vítor; aínda se conservan na fachada principal, cara ao lado sur, restos dun antigo do que pode verse en caracteres de gran formato parte dun nome.

Faise de tal modo mención a alguén concreto ao que se quere recoñecer, xa que esa é a finalidade das aclamacións, seguíndose neste sentido polo modo de pintar os caracteres en vermello, formas semellantes ás utilizadas entre outras institucións pola Universidade de Salamanca, na que este costume vai ter unha fonda e perseverante tradición.

Pero a factura de vítores ía plasmarse a partir do primeiro terzo do século XIX en obras pictóricas nas que se conxugan o recoñecemento a un determinado personaxe a través dunha imaxe, de cariz alegórico, e unha lenda co testemuño dos seus méritos persoais. Consérvanse tres entre os que gardou o Colexio de Santiago Alfeo, ou “Maior de Fonseca”: os de Benito Ramón Hermida, Manuel Pardo Ribadeneira e Jacobo María de Parga y Puga, citados por orde de antigüidade.

M. R. Bermejo Patiño, R. Cid Manzano, 2012: M. R. Bermejo Patiño, R. Cid Manzano, (Antonio Casares), Boletín das Ciencias, XXV, 75 (2012).

R. M. Cacheda Barreiro, 2007: R. M. Cacheda Barreiro, “ O Vítor como soporte iconográfico. Heráldica, alegoría e retrato”, en (Catálogo de Exposición) Sigillum. Memoria e identidade da Universidade de Santiago de Compostela, Santiago de Compostela (Universidade de Santiago de Compostela), 2007, pp.87-98.

X. A. Fraga Vázquez, A. Mato Domínguez, 1993: , X. A. Fraga Vázquez, A. Mato Domínguez (coord.), Diccionario Histórico das Ciencias e das técnicas de Galícia. Autores, 1868-1936, Sada- A Coruña (Ediciós do Castro),1993.

J. M. García Iglesias, 2016: J. M. García Iglesias, Minerva, la Diosa de Compostela. Espacios y obras a relacionar con el saber, Santiago de Compostela (Andavira Editora- Consorcio de Santiago), 2016, pp. 223-226.

L. Máiz Eleizegui, 1952: L. Máiz Eleizegui, Estudio biobibliográfico del doctor don Antonio Casares y Rodríguez : catedrático de Química General de la Facultad de Ciencias de la Universidad de Santiago y organizador y primer Decano de la Facultad de Farmacia de la misma Universidad, Madrid (Real Academia de Farmacia), 1952.

L. Máiz Eleizegui, 1961: L. Máiz Eleizegui, Historia de la enseñanza de Farmacia en Santiago (cien años de vida de la Facultad) 1857-1957, Santiago de Compostela (Facultad de Farmacia), 1961.

A. Milón y Reales, 1890: A. Milón y Reales, “Al Excmo. Sr. D. Antonio Casares. Rector de esta Universidad” , en Memoria estadística del curso 1888 a 1889 y 1889 á 1890, Santiago (Imprenta de José M. Paredes), a1890, 4 pp.